Beleids- en Visiedocument 2025-2030 – Stichting De Kamer van Sociale Waarden

Inleiding

Stichting De Kamer van Sociale Waarden (hierna: de Stichting) heeft recent een onverwachte storting van €100 miljoen ontvangen. Dit beleids- en visiedocument schetst hoe deze middelen in de komende vijf jaar (2025-2030) strategisch en verantwoord worden aangewend ten behoeve van het algemeen nut. Het document is gericht aan alle relevante stakeholders, waaronder overheden, (fondsen)verstrekkers, burgers, samenwerkingspartners en toezichthouders, om inzicht te geven in de voorgenomen bestedingen en de onderliggende visie.

Deze enorme financiële impuls brengt een grote verantwoordelijkheid met zich mee. De Stichting zal de middelen inzetten in overeenstemming met haar kernwaarden liefde, samenwerking en zorg, en daarbij voldoen aan alle relevante wet- en regelgeving. Als ANBI (algemeen nut beogende instelling) handelt de Stichting nagenoeg geheel in het algemeen belang en heeft zij geen winstoogmerk (belastingdienst.nl). Ze zal niet meer vermogen aanhouden dan redelijkerwijs nodig is voor de werkzaamheden en haar bestuurders ontvangen geen beloning, hooguit een onkostenvergoeding (belastingdienst.nl). Ook houdt de Stichting zich aan integriteitseisen en publiceert zij de verplichte kerngegevens (zoals beleidsplan, verslag en financiële verantwoording) op een openbare website (belastingdienst.nl) (belastingdienst.nl). Overeenkomstig artikel 2:285 lid 3 van het Burgerlijk Wetboek is het doel van de Stichting niet het doen van uitkeringen aan oprichters of bestuurders, en komen uitkeringen aan derden uitsluitend ten goede aan het ideële/sociale doel (litigo.nl). Daarnaast wordt de herkomst en aanwending van de €100 miljoen volledig transparant verantwoord. In het kader van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) is in samenwerking met de bank zorg gedragen voor de controles die horen bij een transactie van deze omvang – banken zijn wettelijk verplicht ongebruikelijke transacties zoals deze te melden bij de Financial Intelligence Unit (FIU) (abnamro.nl).

Kortom, dit beleidsplan is juridisch verankerd binnen de geldende kaders (BW, Wwft, ANBI-regels, AVG, etc.) en geeft invulling aan de missie van de Stichting. Hieronder wordt eerst de visie en waarden uiteengezet, gevolgd door het vijfjarenplan met de drie kerndoelstellingen, het financiële verdelingsmodel, de governance- en toezichtstructuur, de borging van burgerparticipatie, en de beoogde maatschappelijke impact met evaluatie. Het document besluit met een inspirerend slotwoord van initiatiefnemer Alexander Groenheide.

Missie, Visie en Waarden

Missie: De Stichting heeft als missie het bevorderen van een samenleving die gedreven wordt door menselijke waarden. Centraal staat de transitie naar een waardegedreven samenleving waarin liefde, samenwerking en zorg de basis vormen van sociale, economische en juridische structuren. Concreet streeft de Stichting ernaar om initiatieven te ontwikkelen en te ondersteunen die deze waarden in de praktijk brengen, ten behoeve van een rechtvaardiger en meer verbonden maatschappij.

Visie: Wij geloven dat duurzame maatschappelijke verandering begint bij het omarmen van onze gezamenlijke menselijkheid. Liefde staat voor compassie, respect en oprechte aandacht voor elkaar – een onmisbare grondslag voor sociaal welzijn. Samenwerking weerspiegelt de overtuiging dat we samen meer bereiken dan alleen; door collectieve actie en solidariteit kunnen we complexe sociale uitdagingen aanpakken. Zorg tenslotte duidt op verantwoordelijkheid voor elkaar, in het bijzonder voor de kwetsbaren in de samenleving, en op het koesteren van zowel mensen als onze leefomgeving. Deze waarden sluiten naadloos aan bij de Afrikaanse Ubuntu-filosofie – “Ik ben omdat wij zijn” – die stelt dat het individu slechts werkelijk mens kan zijn in verbinding met anderen (nl.wikipedia.org). Ubuntu benadrukt een universeel verbond dat de hele mensheid verbindt en onderstreept dat ieders welzijn afhankelijk is van het welzijn van de gemeenschap (nl.wikipedia.org). Geïnspireerd door deze wijsheid wil de Stichting in al haar projecten het besef van onderlinge verbondenheid en wederzijdse verantwoordelijkheid versterken.

De waarden liefde, samenwerking en zorg vormen dan ook het inhoudelijke fundament van alle hieronder beschreven programma’s. Zij leiden tot een benadering waarin menselijkheid boven bureaucratie gaat, waarin samen gezocht wordt naar oplossingen, en waarin de zorg voor elkaar en de aarde centraal staat. In de volgende secties werken we dit uit in concrete kerndoelen en plannen.

Overzicht Vijfjarenplan (2025-2030) en Financiële Verdeling

De Stichting heeft drie kernprogramma’s geïdentificeerd waarin de €100 miljoen investering de komende vijf jaar wordt ingezet, in lijn met bovengenoemde missie en waarden. Deze kerndoelen zijn:

1. Onderwijs en Bewustwording – het bevorderen van waardeneducatie en maatschappelijke bewustwording, onder meer via Ubuntu Academies en het opzetten van een SSI-infrastructuur (Self-Sovereign Identity).
2. Woon- en Leefgemeenschappen – het ontwikkelen van coöperatieve woonvormen en leefgemeenschappen die duurzaamheid en integrale zorg combineren.
3. Instituut voor Waarden en Rechtvaardigheid – de oprichting van een instituut dat onderzoek, bewustzijn en acties op het gebied van sociale waarden en rechtvaardigheid stimuleert, inclusief een maatschappelijk fonds en een digitale “waardemunt” voor het meten en belonen van maatschappelijke bijdragen.

Hieronder volgt de globale financiële verdeling van de middelen over deze drie doelen, inclusief de beoogde doelstellingen, alsmede een reservering voor organisatie en toezicht. Alle bedragen en percentages hebben betrekking op de totale €100 miljoen en de looptijd van vijf jaar:

Programma	Percentage van budget	Bedrag (€ mln)	Hoofddoelstelling (5 jaar)
Onderwijs & Bewustwording	30%	€30	Oprichten van Ubuntu Academies; ontwikkelen van SSI-platform; vergroten maatschappelijke bewustwording.
Woon- & Leefgemeenschappen	40%	€40	Realiseren van coöperatieve woongemeenschappen; integratie van duurzaamheid en gemeenschappelijke zorg.
Instituut voor Waarden & Rechtvaardigheid	25%	€25	Oprichten van het Instituut incl. maatschappelijk fonds; lanceren van een digitale waardemunt voor sociale waarde.
Organisatie, Toezicht & Reserve	5%	€5	Dekking van beheerkosten, onafhankelijke Raad van Waarden, jaarlijkse audits/evaluaties en buffer voor onvoorziene omstandigheden.

Toelichting: Bovenstaande tabel geeft aan dat circa €30 mln (30%) wordt geïnvesteerd in educatie en bewustwording, €40 mln (40%) in woon-/leefgemeenschappen, €25 mln (25%) in het Instituut voor Waarden & Rechtvaardigheid, en €5 mln (5%) wordt gereserveerd voor organisatiekosten, goed bestuur/toezicht en contingenties. Dit model waarborgt dat ten minste 90% van de gelden direct aan het algemeen nut wordt besteed, in lijn met de ANBI-voorwaarden (belastingdienst.nl). Eventuele rente-inkomsten of restmiddelen uit het fonds zullen bovendien opnieuw aan het goede doel worden besteed, conform de wettelijke eis dat niemand over het vermogen mag beschikken alsof het eigen vermogen is (belastingdienst.nl).

Uitvoeringsplanning 2025-2030

Om de voorgenomen doelen te bereiken is een gefaseerd vijfjarenplan opgesteld. Globaal ziet de planning er als volgt uit:

• Jaar 1 (2025-2026): Voorbereiding en pilotfase. Opzetten van projectteams en infrastructuur voor elk programma. Start ontwikkeling curriculum voor de eerste Ubuntu Academy en selectie van een pilotlocatie. Technische blueprint en partnerschappen voor het SSI-platform. Inventarisatie van geschikte locaties en partners voor de eerste woon-/leefgemeenschap; verkenning met gemeenten. Formele oprichting van het Instituut voor Waarden & Rechtvaardigheid en samenstelling van de Raad van Waarden (toezichtsorgaan). Start ontwerp van de digitale waardemunt (conceptueel en technisch). In dit jaar ligt de nadruk op onderzoek, participatie van stakeholders in de ontwerpfase en het inrichten van governance- en beheersstructuren.
• Jaar 2 (2026-2027): Implementatie van de eerste initiatieven. Lancering van de eerste Ubuntu Academy; werving van deelnemers (bijvoorbeeld jongeren, vrijwilligers, professionals) en start van trainings- en bewustwordingsprogramma’s. Bouw- of verbouwingsstart van de eerste coöperatieve woongemeenschap (na verkrijging benodigde vergunningen en instemming gemeenten/bewoners). Het Instituut start haar activiteiten: uitwerken onderzoeksagenda rond sociale waarden en rechtvaardigheid, opzetten van het maatschappelijk fonds (fondskapitaal reserveren en eerste calls for proposals voor sociaal initiatieven uitschrijven). Prototype van de digitale waardemunt wordt ontwikkeld en getest in beperkte kring (eventueel binnen de Ubuntu Academy of de pilot-woongemeenschap) voor feedback. In dit jaar worden de eerste zichtbare resultaten geboekt en gepresenteerd aan de buitenwereld om draagvlak te vergroten.
• Jaar 3 (2027-2028): Schaalvergroting en uitrol. Openen van meerdere Ubuntu Academies (stap voor stap uitbreiding naar nieuwe regio’s, bijvoorbeeld een tweede en derde locatie, gebaseerd op de ervaringen van de eerste). De eerste woongemeenschap wordt grotendeels opgeleverd en in gebruik genomen door bewoners; begeleidingstrajecten voor bewoners worden ingericht (voor coöperatief beheer, duurzaamheid en zorgdiensten). Start ontwikkeling tweede woongemeenschap op een nieuwe locatie. Het maatschappelijk fonds van het Instituut verstrekt de eerste subsidies of investeringen aan externe projecten die de kernwaarden uitdragen (na beoordeling door een fondscommissie/Raad van Waarden). De digitale waardemunt gaat live in pilotgebruik binnen de gemeenschap en academies: deelnemers kunnen bijvoorbeeld waardemunten verdienen door vrijwilligerswerk of burenhulp, en deze inzetten voor diensten binnen de gemeenschap. Ook wordt begonnen met integratie van de waardemunt en SSI-infrastructuur in een burgerparticipatieplatform (zie hieronder) om veilige identificatie en transacties te faciliteren. In dit jaar groeit de reikwijdte van de programma’s aanzienlijk en wordt gemonitord hoe de initiatieven zich houden in de praktijk.
• Jaar 4 (2028-2029): Consolidatie en bijstelling. Evaluatie halverwege de looptijd (zie ook sectie Impact & Evaluatie) om te leren van ervaringen: waar nodig worden plannen bijgestuurd. Ubuntu Academies consolideren hun curriculum; er wordt gekeken naar duurzame borging (mogelijk opleiding van lokale trainers, samenwerking met onderwijsinstellingen). De tweede woongemeenschap nadert voltooiing; startplanning voor een eventuele derde woongemeenschap indien de middelen en belangstelling toereikend zijn. De integrale zorgmodellen in de eerste gemeenschap worden geëvalueerd en verbeterd, waarbij ook eventuele samenwerking met zorginstellingen wordt versterkt. Het Instituut publiceert de eerste onderzoeksrapporten over waarden en rechtvaardigheid en organiseert een conferentie om bevindingen te delen. Het maatschappelijk fonds groeit in zichtbaarheid; successen van ondersteunde sociale projecten worden gedeeld als inspirerende voorbeelden. De digitale waardemunt wordt verder opgeschaald (bijvoorbeeld uitgerold naar alle bewoners in de woongemeenschappen en deelnemers van de academies) en er wordt gewerkt aan gebruiksvriendelijke mobiele toepassingen. Tevens wordt de governance van de munt en het fonds geborgd (eventueel door oprichting van een waardemunt-stuurgroep onder toezicht van de Raad van Waarden, om transparantie en vertrouwen te waarborgen).
• Jaar 5 (2029-2030): Afronding initiële fase en duurzame voortzetting. Alle beoogde Ubuntu Academies (bijvoorbeeld ~5 locaties verspreid over Nederland) zijn operationeel en dragen jaarlijks bij aan de bewustwording van honderden deelnemers. Minimaal twee woon-/leefgemeenschappen zijn volledig gerealiseerd en functioneren als voorbeeldprojecten van duurzaam, coöperatief wonen met integrale zorg; een eventuele derde gemeenschap bevindt zich in een vergevorderd stadium of afgerond indien haalbaar. Het Instituut voor Waarden & Rechtvaardigheid is uitgegroeid tot een gerenommeerd kennis- en facilitatief centrum: het maatschappelijk fonds is volledig operationeel (met een portfolio van diverse ondersteunde initiatieven) en de digitale waardemunt is stabiel in gebruik binnen de achterban van de Stichting. In dit jaar vindt een uitgebreide eindevaluatie plaats van de gerealiseerde maatschappelijke impact (zie Impact & Evaluatie), en wordt een meerjarenperspectief na 2030 uitgewerkt voor het borgen en uitbreiden van de behaalde resultaten. De Stichting legt verantwoording af aan alle stakeholders over de besteding van de €100 miljoen en de bereikte doelen in deze vijf jaar.

In de volgende hoofdstukken worden de drie kernprogramma’s inhoudelijk uitgewerkt, gevolgd door de ondersteunende structuren (governance, participatie, evaluatie).

Kernprogramma 1: Onderwijs en Bewustwording

Dit programma heeft als doel om maatschappelijke bewustwording rondom sociale waarden te vergroten en kennisoverdracht te faciliteren, zodat liefde, samenwerking en zorg verankerd raken in het collectieve bewustzijn. Investeren in educatie – formeel en informeel – is cruciaal om een duurzame cultuurverandering te bewerkstelligen. Onder kernprogramma 1 vallen twee hoofdinitiatieven: de Ubuntu Academies en de ontwikkeling van een Self-Sovereign Identity (SSI) infrastructuur.

• Ubuntu Academies: De Ubuntu Academies zijn educatieve centra of programma’s geïnspireerd door de Ubuntu-filosofie en de waarden van de Stichting. Hier worden trainingsprogramma’s, workshops en cursussen aangeboden die gericht zijn op persoonlijke ontwikkeling, leiderschap in dienst van de gemeenschap, interculturele empathie, en het stimuleren van een mindset van onderlinge verbondenheid. Het curriculum zal deelnemers (jong en oud, uit verschillende lagen van de bevolking) bewust maken van het belang van liefdevolle zorg en samenwerking in hun directe omgeving. Zo zal er aandacht zijn voor thema’s als gemeenschapsvorming, vrijwillige inzet, conflictbemiddeling, duurzaamheid, en sociale rechtvaardigheid. De academies beogen een multiplier-effect: deelnemers worden gestimuleerd om het geleerde uit te dragen en als ambassadeurs in hun eigen gemeenschap op te treden. De Stichting streeft ernaar in de eerste twee jaar één pilot Ubuntu Academy op te zetten, en dit model vervolgens op te schalen naar meerdere (bijv. vijf) academies regionaal verspreid in de jaren daarna. Om kwaliteit te borgen, werkt de Stichting samen met bestaande onderwijsinstellingen, experts (pedagogen, sociaal werkers) en mogelijk internationale netwerken die al ervaring hebben met Ubuntu-onderwijs. De inhoud van de programma’s sluit aan bij de Sustainable Development Goals (SDG’s) van de VN (zoals kwaliteitsonderwijs, reduced inequalities, etc.) en uiteraard bij de waarden van de Stichting. In de uitvoer zal rekening gehouden worden met wet- en regelgeving op onderwijsgebied voor zover van toepassing (bv. indien accreditatie van bepaalde trainingen nodig is), al betreft het hier voornamelijk non-formeel educatieve trajecten. De Academies opereren laagdrempelig en toegankelijk: voor deelnemers worden geen (of symbolische) kosten gerekend, zodat iedereen – ongeacht inkomen – kan deelnemen.
• SSI-infrastructuur (Self-Sovereign Identity): Parallel aan de fysieke/analoge bewustwording wil de Stichting ook investeren in digitale bewustwording en empowerment. Self-Sovereign Identity is een modern concept waarbij individuen eigenaar worden van hun eigen digitale identiteit en persoonlijke gegevens, zonder afhankelijkheid van centrale autoriteiten. In het kader van de Stichting betekent dit dat we een digitale infrastructuur zullen ontwikkelen waarmee burgers op een veilige, privacy-vriendelijke wijze hun gegevens kunnen beheren en bijvoorbeeld deel kunnen nemen aan online consultaties of de hierboven genoemde educatieve programma’s. Deze SSI-infrastructuur sluit aan bij het principe van privacy by design en voldoet aan de vereisten van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) – de AVG legt organisaties immers extra verantwoordelijkheden op bij het verwerken van persoonsgegevens (tools4ever.nl). Door burgers zelf controle te geven over hun data (bijvoorbeeld certificaten behaald via Ubuntu Academies, of lidmaatschap van een woongemeenschap, vastgelegd in digitale verificaties), vergroten we het bewustzijn over digitale rechten en privacy. Tegelijk creëert dit een betrouwbare basis voor digitale burgerparticipatie: gebruikers van de SSI kunnen zich identificeren bij stemming of inspraak (zie burgerparticipatie-sectie) zonder hun privacy prijs te geven, en kunnen hun digitale waardemunten (zie programma 3) veilig opslaan en gebruiken. De ontwikkeling van deze infrastructuur vergt samenwerking met technische partners (bijv. experts in blockchain of decentrale identiteitssystemen) en mogelijk overheidsinstanties die al soortgelijke initiatieven ontplooien (bijvoorbeeld het Nederlandse SSI-project NL Digital Trust Infrastructure). Uiteraard zal de Stichting waar nodig juridisch toetsen of deze toepassing binnen de kaders van financiële- en privacywetgeving blijft. De SSI-infrastructuur wordt in fases gebouwd: eerst een ontwerp- en testfase (jaar 1-2) met beperkte gebruikersgroepen (bijv. Academy-deelnemers), daarna een gefaseerde uitrol naar bredere doelgroepen in jaar 3-5. Dit sluit aan bij de bredere digitaliseringsagenda van de Nederlandse overheid om burgers meer regie te geven over hun gegevens, en draagt bij aan digitale bewustwording als essentieel aspect van hedendaagse maatschappelijke participatie.

Bijdrage aan kernwaarden: Dit onderwijs- en bewustwordingsprogramma brengt de kernwaarden tot leven door mensen te informeren én te inspireren. Liefde krijgt vorm in de aandacht voor persoonlijke groei en gemeenschapszin binnen de Ubuntu Academies. Samenwerking wordt versterkt doordat deelnemers nieuwe netwerken vormen, gezamenlijke projecten starten en via de SSI-tool ook online kunnen samenwerken en kennisdelen. Zorg uit zich in de focus op empathie, inclusiviteit en het ondersteunen van kwetsbaren – zowel in de lesstof van de academies als in de manier waarop het programma toegankelijk is voor iedereen. Op de lange termijn verwachten we een generatie burgers en professionals die waardengedreven denken en handelen, en zo een olievlekwerking hebben in de maatschappij.

Kernprogramma 2: Woon- en Leefgemeenschappen

Onder kernprogramma 2 investeert de Stichting in innovatieve woon- en leefvormen die een alternatief bieden voor de individualiserende maatschappij. Het doel is het creëren van fysieke plekken (buurten, gebouwen, wijken) waar de waarden liefde, samenwerking en zorg concreet tot uiting komen in het dagelijks leven van mensen. Dit programma omvat met name de ontwikkeling van coöperatieve woonvormen met nadruk op duurzaamheid en integrale zorg binnen de gemeenschap.

De speerpunten binnen dit programma zijn:

• Coöperatief wonen: De Stichting zal de oprichting en ondersteuning van woongemeenschappen faciliteren die in coöperatief verband worden beheerd. Dit betekent dat bewoners gezamenlijk eigenaar zijn (via een coöperatie of vereniging) en beslissingsmacht hebben over hun woonomgeving. Met behulp van de beschikbaar gestelde middelen kan de Stichting bijvoorbeeld grond en vastgoed aankopen of ontwikkelen, om deze vervolgens onder te brengen in een bewonerscoöperatie tegen sociale voorwaarden. Coöperatief wonen bevordert samenwerking en gemeenschapszin: bewoners maken samen afspraken, delen faciliteiten (zoals gedeelde ontmoetingsruimtes, tuinen, werkplaatsen) en lossen conflicten in onderling overleg op. Het project richt zich zowel op betaalbaarheid (woningen worden tegen kostprijs verhuurd/verkocht onder uitsluiting van speculatie, zodat wonen betaalbaar blijft) als op inclusiviteit (ruimte voor verschillende inkomensgroepen, leeftijden en achtergronden). De juridische vorm kan variëren (coöperatie, vereniging van eigenaars met sociale clausules, stichting in combinatie met huurderscollectief etc.), maar in alle gevallen wordt gewaarborgd dat het woonproject duurzaam ten dienste staat van het algemeen nut en niet kan verworden tot commercieel vastgoed. Eventuele rendementen vloeien terug in de gemeenschap (onderhoud, gemeenschapsfonds) in lijn met het verbod op privaat voordeel. In overleg met gemeenten zal gezocht worden naar locaties waar maatschappelijke behoefte is aan dit type project, bijvoorbeeld herbestemming van vrijkomende gebouwen of bouwgrond voor experimentele woonvormen. De verwachting is dat in jaar 1 één pilotproject wordt geselecteerd en ontworpen, jaar 2 de bouw/verbouwing start, en dat uiterlijk in jaar 3-4 de eerste bewoners kunnen intrekken. Vervolgens kan op basis van dit voorbeeld in jaar 3-5 één of twee extra coöperatieve woonprojecten worden opgestart.
• Duurzaamheid: Ieder woonproject binnen dit programma wordt volgens de hoogste duurzaamheidsnormen gerealiseerd, in overeenstemming met nationale en internationale klimaatdoelstellingen. Dit betekent concreet: energiezuinige of energieneutrale bouw (isolatie, zonnepanelen, warmtepompen), circulair materiaalgebruik waar mogelijk, en een inrichting die klimaatadaptief is (bijv. groen voor opvang regenwater, hittebestendige bouw). De gemeenschappen streven naar een kleine ecologische voetafdruk en kunnen mogelijk een deel van hun eigen voedsel verbouwen (stadslandbouw/moestuinen), dan wel lokaal inkopen via coöperaties. Duurzaamheid is hier direct verbonden met zorg: zorg voor de aarde en toekomstige generaties. Bovendien bevordert gezamenlijk duurzame keuzes maken de samenwerking tussen bewoners (denk aan gezamenlijk zonnepanelen beheren of een buurt-moestuin runnen). Financieel wordt in de begroting van elk woonproject rekening gehouden met een hoger initiëel investeringsniveau voor duurzame technologie, omdat dit op lange termijn loont (lagere lasten) en bijdraagt aan het publieke belang (CO2-reductie). Waar beschikbaar zal de Stichting gebruikmaken van subsidieregelingen voor duurzame bouw en eventuele publiek-private partnerschappen aangaan om innovaties te integreren. De woon- en leefgemeenschappen zullen fungeren als voorbeeldprojecten die aantonen dat duurzaam en sociaal wonen hand in hand kunnen gaan.
• Integrale zorg: Een uniek aspect van deze gemeenschappen is de nadruk op zorgzame buurt-concepten. Integrale zorg houdt in dat de woonvorm zodanig is ingericht dat bewoners elkaar kunnen ondersteunen en dat professionele zorg bij behoefte laagdrempelig beschikbaar is. Concreet zou een woongemeenschap kunnen bestaan uit een mix van jongere en oudere bewoners, zodat natuurlijke vormen van burenhulp en mantelzorg ontstaan – bijvoorbeeld studenten die in ruil voor lagere huur kleine diensten verrichten voor senioren. Daarnaast kan de Stichting in het ontwerp ruimte voorzien voor een buurtzorghuis of spreekuurplek (bijv. waar wijkverpleegkundigen of huisartsen periodiek langskomen), of gastenverblijven voor respijtzorg. Het doel is het doorbreken van de silo’s tussen wonen, zorg en welzijn. Dit sluit ook aan op overheidstendensen zoals langer zelfstandig thuis laten wonen van ouderen en de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning) waarin gemeenten verantwoordelijk zijn voor het creëren van een ondersteunende leefomgeving. Door in de woongemeenschappen voorzieningen te integreren – denk aan gemeenschappelijke eettafels, waar elke dag gezamenlijk gekookt kan worden, of aan activiteiten voor mensen met een beperking samen met valide buurtgenoten – ontstaat een sterk sociaal netwerk waarin eenzaamheid wordt tegengegaan en iedereen zich gezien voelt. De waarde liefde komt hier tot uiting in de aandacht en warme gemeenschap die men ervaart; zorg uiteraard in de praktische ondersteuning en samenwerking in het gezamenlijke dragen van verantwoordelijkheid voor elkaar. De Stichting zal samenwerken met lokale zorg- en welzijnsorganisaties om dit mogelijk te maken (zoals buurtzorgorganisaties, GGZ-instellingen voor eventuele begeleiding, of kinderopvang/buitenschoolse opvang als gezinnen onderdeel zijn van de gemeenschap). Indien nodig worden voor deze integrale aanpak innovatieve vergunningstrajecten bewandeld (bijvoorbeeld combinaties van woon- en zorgbestemming). Juridisch wordt erop toegezien dat de constructies passen binnen de kaders (bijv. naleving van zorgwetgeving voor eventuele zorgdiensten, en binnen huisvestingsregels voor het woondeel).

Bijdrage aan kernwaarden: De woon- en leefgemeenschappen belichamen de kernwaarden op dagelijkse basis. Liefde manifesteert zich in de zorgzame atmosfeer en aandacht voor elkaar als “extended family” in de gemeenschap. Samenwerking is de hoeksteen van coöperatief wonen – bewoners nemen gezamenlijk beslissingen en beheren hun leefomgeving democratisch. Dit sluit zelfs aan bij de bredere trend van burgerinitiatieven waarbij bewoners samen publieke taken oppakken. Zorg is geïntegreerd zowel in de fysieke omgeving (toegankelijkheid, nabijheid van zorg) als in sociale afspraken (omzien naar elkaar). De verwachting is dat deze projecten de levenskwaliteit van betrokken bewoners sterk verbeteren en als inspiratie dienen voor overheden en andere wijken. We voorzien ook mogelijkheden tot kennisdeling: het Instituut (zie programma 3) kan onderzoeken welke effecten deze woonvormen hebben op welzijn, en die kennis breder verspreiden richting beleidsmakers.

Kernprogramma 3: Instituut voor Waarden en Rechtvaardigheid

Ten derde zal een deel van de middelen worden gebruikt voor de oprichting en het functioneren van het Instituut voor Waarden en Rechtvaardigheid (hierna: het Instituut). Dit Instituut vormt het kennisknooppunt en de drijvende kracht achter de missie van de Stichting op het gebied van bewustwording, onderzoek en innovatie rondom sociale waarden. Het zal bestaan uit twee belangrijke componenten: een maatschappelijk fonds en een digitale waardemunt. Daarnaast fungeert het Instituut als platform voor dialoog en onderzoek over hoe waarden (zoals liefde, samenwerking, zorg, maar ook breder rechtvaardigheid, gelijkheid en integriteit) een plek kunnen krijgen in beleid en samenleving.

• Maatschappelijk Fonds: Het maatschappelijk fonds binnen het Instituut is bedoeld om externe projecten en initiatieven te financieren die aansluiten bij de doelstellingen van de Stichting. Waar de andere twee kernprogramma’s gericht zijn op eigen projecten, biedt dit fonds de mogelijkheid om bottom-up ideeën uit de samenleving te ondersteunen en zo een bredere beweging te katalyseren. Een deel van de €25 miljoen (bijvoorbeeld €10-15 miljoen) wordt gereserveerd als fondsvermogen. Uit het rendement en/of aflossingen (indien revolving) daarvan, of desgewenst uit het kapitaal zelf (gecontroleerd afbouwend), kunnen jaarlijks subsidies, donaties of sociale leningen verstrekt worden aan initiatieven die de waarden liefde, samenwerking en zorg bevorderen. Te denken valt aan: buurtprojecten tegen eenzaamheid, innovatieve onderwijsprogramma’s rond empathie, coöperatieve ondernemingen in de zorg, herstelprojecten in de jeugdzorg gericht op gezinsgerichte aanpak, juridische bijstand voor kwetsbare groepen ter bevordering van rechtvaardigheid, of bijvoorbeeld een pilot voor een lokale ruilhandel gebaseerd op wederkerigheid. Het fonds zal transparante criteria hanteren – opgesteld door het Instituut in samenspraak met de Raad van Waarden – om te beoordelen welke projecten in aanmerking komen. Belangrijk uitgangspunt is dat ondersteunde initiatieven ideëel van aard zijn en geen winstoogmerk hebben (in lijn met art. 2:285 BW en ANBI-vereisten) tenzij eventuele winsten aantoonbaar herinvesteerd worden in het maatschappelijke doel. Het fondsbestuur (mogelijk gevormd door medewerkers van het Instituut en externe deskundigen) legt verantwoording af over de bestedingen. Om continuïteit te waarborgen, wordt gestreefd het fonds zodanig in te richten dat ook ná 2030 middelen beschikbaar blijven voor het goede doel – bijvoorbeeld door een fonds op naam of een endowment constructie. Uiteraard zal het fondsbeheer prudent en conform financiële wetgeving plaatsvinden; indien nodig wordt advies van bijv. de Autoriteit Financiële Markten (AFM) ingewonnen voor de structuur (bijvoorbeeld of een vrijstelling onder de AIFMD-richtlijn van toepassing is, gezien het interne karakter). Maar zolang het fonds puur filantropisch verstrekkingen doet zonder openbare werving van geld, valt het onder de reguliere stichtingsvrijheid. In elk geval wordt risicospreiding toegepast in portefeuillekeuzes en het integere beheer gegarandeerd (zodat er geen belangenconflicten of onrechtmatigheden ontstaan).
• Digitale Waardemunt: Een innovatieve pijler van het Instituut is de introductie van een digitale “waardenmunt”. Deze waardemunt is een alternatieve (niet fysieke) munt of token die bedoeld is om maatschappelijke waarde-uitwisseling mogelijk te maken en zichtbaar te maken. Het concept hierachter is dat veel activiteiten die vanuit liefde, samenwerking en zorg gebeuren (denk aan vrijwilligerswerk, mantelzorg, burenhulp, kennisdeling) in het reguliere economische systeem onzichtbaar of ondergewaardeerd blijven. De waardemunt biedt een manier om dergelijke activiteiten te erkenningen belonen – niet per se in monetaire zin zoals een euro, maar als een waardedrager die binnen een community kan worden ingezet. Concreet zou het systeem kunnen werken als volgt: vrijwilligers of deelnemers aan waarden-gedreven initiatieven krijgen een bepaalde hoeveelheid waardemunten toegekend voor hun bijdrage (bijv. uren vrijwilligerswerk, het organiseren van een buurtactiviteit, het volgen van een cursus in de Ubuntu Academy, etc.). Deze munten kunnen ze vervolgens gebruiken binnen het ecosysteem van de Stichting – bijvoorbeeld als ruilmiddel voor diensten van anderen (tijdswap), voor toegang tot events, korting op workshops, of binnen de woongemeenschappen voor gedeelde faciliteiten. Op die manier ontstaat een kringloop die samenwerking stimuleert (je kunt immers munten verdienen door anderen te helpen) en zorg belonen (in plaats van dat dit onbetaald en onzichtbaar blijft). Technisch gezien zal de waardemunt waarschijnlijk worden opgezet als een digitale token via een veilig platform (mogelijk gebruikmakend van blockchain-technologie voor transparantie en fraudebestendigheid). De koppeling met de SSI-infrastructuur betekent dat elke gebruiker een digitale wallet heeft die gekoppeld is aan zijn/haar betrouwbare identiteit, zodat misbruik (meerdere accounts e.d.) wordt voorkomen en toch privacy gewaarborgd blijft. De munt is niet verhandelbaar tegen reguliere valuta en niet bedoeld voor speculatie; het is een gesloten community-munt om de intrinsieke waarde van sociaal handelen te benadrukken. Dit onderscheid is belangrijk om te voorkomen dat er vergunningplicht of toezicht van De Nederlandsche Bank ontstaat zoals bij e-money of crypto assets – de waardemunt wordt zo ingericht dat het juridisch als ruileenheid binnen besloten kring kan worden gezien, waarmee aan de huidige regelgeving voldaan wordt (het Instituut volgt de ontwikkelingen rondom de EU MiCA-verordening voor crypto-assets en zal indien nodig daarop anticiperen). Er komt een protocol/reglement voor de uitgifte en het gebruik van de munt, opgesteld door het Instituut en goedgekeurd door de Raad van Waarden, dat ervoor zorgt dat de waarde van de munt altijd gekoppeld blijft aan maatschappelijk nut en niet aan winstbejag. Naast het praktische nut heeft de waardemunt een symbolische waarde: het maakt tastbaar wat normaal gesproken niet in geld is uit te drukken, namelijk sociale waarde. Het creëert gesprek over “wat is iets waard in termen van gemeenschap?”. De hoop is dat dit concept navolging vindt en bijdraagt aan een cultuuromslag waarin niet alleen financieel kapitaal maar ook sociaal kapitaal erkend wordt. De ontwikkeling van de waardemunt vindt gefaseerd plaats: eerst conceptontwikkeling en pilot (jaar 1-3) zoals beschreven, en in jaar 4-5 bredere implementatie binnen de eigen projecten van de Stichting. Tegen het einde van de planperiode zal geëvalueerd worden of de waardemunt verder opgeschaald kan worden (bijvoorbeeld in samenwerking met andere organisaties of gemeenten die interesse tonen in dit model).

Bijdrage aan kernwaarden: Het Instituut en zijn instrumenten dienen als motor van reflectie en verandering. Door het maatschappelijk fonds kunnen talloze kleinschalige initiatieven die gestoeld zijn op liefde en zorg tot bloei komen – de Stichting fungeert hier als ondersteuner van samenwerking op breed maatschappelijk front. Het Instituut onderzoekt en deelt kennis, waarmee het waarde-discours naar een strategisch en wetenschappelijk niveau getild wordt: zo wordt rechtvaardigheid expliciet gekoppeld aan onze kernwaarden (bijv. door te kijken hoe beleid eerlijker en menselijker kan via waarde-ingebracht denken). De digitale waardemunt tenslotte is een direct uitvloeisel van de waarde samenwerking (hij beloont samenwerking) en zorg (hij waardeert zorgactiviteiten), en is gebouwd op liefde voor de gemeenschap door niet-materiële bijdragen zichtbaar te maken. Dit alles draagt bij aan een systeemverandering waarin sociale waarden een centrale plaats krijgen, in lijn met de idealen van de Stichting.

Governance en Toezicht

Goed bestuur en transparante toezichtstructuren zijn essentieel voor de verantwoorde besteding van €100 miljoen en het behoud van vertrouwen van alle stakeholders. De Stichting richt haar governance zo in dat er duidelijke scheiding is tussen uitvoering en toezicht, dat beslissingen integer en zorgvuldig genomen worden, en dat alle belanghebbenden inzicht en inspraak kunnen hebben op gepaste wijzen. In dit hoofdstuk beschrijven we de bestuursstructuur, de instelling van een onafhankelijke Raad van Waarden als toezichthouder, en de maatregelen voor transparantie en verantwoordingsaflegging.

Bestuur (uitvoerend): De dagelijkse leiding van de Stichting berust bij het Bestuur (statutair bestuur) van de Stichting De Kamer van Sociale Waarden. Het Bestuur bestaat uit een voorzitter, penningmeester, secretaris en eventueel algemene bestuursleden, conform de statuten. Zij zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van het in dit document geformuleerde beleid: zij nemen besluiten over concrete investeringen, projectimplementaties en verdeling van middelen binnen de kaders die in dit plan zijn uitgezet. Het Bestuur ziet toe op de voortgang van de projecten en draagt zorg voor naleving van wettelijke verplichtingen (ANBI-recht, fiscale aangiften, contractuele verplichtingen etc.). Hierbij handelt het Bestuur volgens de principes van goed bestuur: transparantie, verantwoording en absence of conflict of interest. Besluiten worden collegiaal genomen en geminuteerd. In overeenstemming met de nieuwe Wet Bestuur en Toezicht Rechtspersonen (WBTR) zijn statutaire bepalingen getroffen omtrent tegenstrijdig belang, aansprakelijkheid van bestuurders en continuïteit bij ontstentenis van bestuurders. De WBTR onderstreept immers dat besturen van stichtingen werk moeten maken van integer handelen, duidelijke taakverdelingen, transparantie en democratische besluitvorming (wbtr.nl). Het Bestuur zal zich hier streng aan houden: bij elk besluit staat het belang van de Stichting voorop en persoonlijke belangen worden geëlimineerd (bestuursleden tekenen jaarlijks een integriteitsverklaring). Bestuursleden ontvangen geen beloning, hooguit vacatiegeld of vergoeding van onkosten, conform ANBI-richtlijnen (belastingdienst.nl) en de Governance Code voor goede doelen.

Onafhankelijke Raad van Waarden (toezichthouder): Naast het uitvoerende Bestuur wordt per direct een Raad van Waarden (RvW) ingesteld, die fungeert als onafhankelijk toezichthoudend orgaan. De Raad van Waarden is vergelijkbaar met een klassieke Raad van Toezicht, maar krijgt bewust de titel “van Waarden” om zijn diepere rol te benadrukken: het bewaken van de missie en waarden van de Stichting in alle geledingen van beleid en uitvoering. De RvW zal bestaan uit circa 5 tot 7 leden die onafhankelijk zijn van het Bestuur (geen familiaire banden, geen zakelijke afhankelijkheid) en die gezamenlijk een breed scala aan relevante expertises en achtergronden vertegenwoordigen. Te denken valt aan: iemand uit de academische wereld of ethicus (voor de waarden- en rechtvaardigheidsvraagstukken), een ervaringsdeskundige of community-leider (voor het perspectief van de burger/bewoner), een financieel expert (voor audit en financieel toezicht), een jurist (voor governance en compliance) en bijvoorbeeld een vertegenwoordiger uit de zorg of duurzaamheidshoek afhankelijk van focus. Eén zetel in de Raad van Waarden wordt bij voorkeur bezet door een direct gekozen burgervertegenwoordiger: via de jaarlijkse Waardenverkiezing (zie participatiehoofdstuk) kunnen betrokken burgers iemand uit hun midden voordragen die zitting neemt in de RvW voor een bepaalde termijn, zodat de stem van de gemeenschap structureel gehoord wordt in het toezicht. De Raad van Waarden opereert conform een reglement dat de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden vastlegt, in lijn met Boek 2 BW en de WBTR-bepalingen (indien toezicht aanwezig, duidelijk taken vastleggen, bevoegdheid tot schorsing bestuur bij wanbeleid, etc. (wbtr.nl)). De kerntaken van de RvW zijn:

• Toezien op beleid en financiën: De RvW keurt het meerjarenbeleidsplan (dit document) en jaarlijkse begrotingen en jaarrekeningen goed, en monitort de voortgang. Zij controleert of bestedingen plaatsvinden binnen de kaders van dit plan en wettelijke kaders. Minimaal tweejaarlijks komt de RvW bijeen om de strategie te evalueren en eventuele bijsturing aan het Bestuur mee te geven.
• Bewaken van de waarden: Uniek is dat de RvW als hoogste orgaan toetst of de acties van de Stichting in overeenstemming zijn met de kernwaarden liefde, samenwerking, zorg en met de geest van de missie. Dit kan door waardengerichte audits of moreel beraad toe te passen: bij grote investeringsbesluiten of partnerschappen zal de RvW expliciet nagaan of deze verenigbaar zijn met de sociale waarden (bijvoorbeeld geen samenwerking met partijen die deze waarden schenden).
• Benoeming en toetsing Bestuur: De RvW heeft het recht om bestuursleden te benoemen, te schorsen of ontslaan (voor zover statutair voorzien). Hiermee wordt externe check & balance ingebouwd. Bij disfunctioneren of (vermeende) misstanden kan de RvW ingrijpen om de continuïteit en integriteit van de Stichting te beschermen. (NB: Overigens biedt art. 2:298 BW de mogelijkheid dat – los van de RvW – de rechtbank op verzoek van belanghebbenden of OM een bestuurder kan ontslaan; deze wettelijke waarborg blijft uiteraard bestaan.)
• Adviesfunctie: De RvW treedt ook op als klankbord voor het Bestuur. Leden brengen expertise in en kunnen gevraagd of ongevraagd advies geven over strategische vraagstukken, risicobeheersing, et cetera. Dit advies kan bijvoorbeeld helpen om de projecten effectiever te maken of om nieuwe kansen te signaleren.
• Verantwoording naar stakeholders: Tot slot kan de Raad van Waarden een rol spelen in het onderhouden van vertrouwen richting externe stakeholders. Bijvoorbeeld door jaarlijks een waarderapport op te stellen waarin men reflecteert op hoe de Stichting heeft gepresteerd op de dimensie van haar waarden, los van de financiële resultaten. Deze rapportage kan gepubliceerd worden naast het reguliere jaarverslag.

Leden van de Raad van Waarden zullen op persoonlijke titel opereren en mogen geen tegenstrijdig belang hebben bij Stichting-zaken. Ze ontvangen geen salaris; hooguit een vergoeding per vergadering, binnen de norm van wat voor RvT-leden bij goede doelen gebruikelijk is. Daarmee blijft de onafhankelijkheid en het publieke karakter gewaarborgd. De instelling van de Raad van Waarden sluit aan bij de tendens in de sector om het toezicht op goede doelen te versterken (zie ook de normen van het CBF en de SBF-Code Goed Bestuur). Hoewel een RvT formeel niet verplicht is voor stichtingen, kiest de Stichting hier bewust voor zelfregulering omdat dit bijdraagt aan professionaliteit en vertrouwen.

Transparantie en verantwoording: Naast intern toezicht zorgt de Stichting voor maximale transparantie naar buiten. Zoals eerder genoemd, voldoet de Stichting aan de publicatieplicht voor ANBI’s door relevante gegevens tijdig online te publiceren (onder meer het beleidsplan – dit document –, de bestuurssamenstelling, beloningsbeleid en jaarverslagen/financiële verslagen) (belastingdienst.nl). Ieder jaar wordt een jaarrekening opgemaakt volgens RJ650 (richtlijn voor fondsenwervende instellingen) en gecontroleerd door een onafhankelijke accountant. De controleverklaring wordt gepubliceerd in het jaarverslag. Daarnaast wordt jaarlijks een maatschappelijk jaarverslag opgesteld waarin de voortgang van de projecten, de besteding van middelen ten opzichte van de doelen, en de bereikte maatschappelijke effecten worden beschreven (zie hierover ook Impact & Evaluatie). Deze documenten worden actief naar stakeholders gecommuniceerd (per e-mail nieuwsbrief, op stakeholderbijeenkomsten, en via de website).

Tevens committeert de Stichting zich aan externe toetsing en leren: ze zal zich laten erkennen door een toezichthouder in de goededoelensector, zoals het CBF (Centraal Bureau Fondsenwerving), zodat onafhankelijk getoetst wordt of de organisatie aan alle kwaliteitseisen voldoet op het gebied van besteding, bestuur en beleid. Eventuele aanwijzingen of aanbevelingen van zulke organen worden ter harte genomen. Periodiek kan de Stichting ook verantwoording afleggen richting overheden of subsidieverstrekkers indien (mede)financiering of samenwerking heeft plaatsgevonden.

Samenvattend, de governance is zo ingericht dat er op meerdere niveaus checks and balances zijn: intern via de RvW en een sterk moreel kompas binnen het Bestuur, en extern via transparantie, accountantscontrole en sectorale toetsing. Dit vormt een robuust raamwerk om de €100 miljoen op rechtmatige, doelmatige én moreel verantwoorde wijze te beheren in het belang van de maatschappij.

Burgerparticipatie en Besluitvorming

De missie van de Stichting draait om het betrekken en versterken van de samenleving als geheel. Daarom is burgerparticipatie een belangrijk onderdeel van onze bestuursfilosofie. We willen niet alleen voor de mensen werken, maar samen met de mensen, in de geest van samenwerking en democratische betrokkenheid. In dit hoofdstuk lichten we toe hoe burgers en belanghebbenden kunnen meedenken, meebeslissen en initiatief nemen, onder meer via digitale participatietools en de jaarlijkse Waardenverkiezing.

Digitaal participatieplatform: De Stichting zal een digitaal platform opzetten waar burgers zich kunnen registreren (bij voorkeur via de SSI-identiteit voor veiligheid) en waar zij laagdrempelig hun stem kunnen laten horen. Dit platform biedt meerdere functies:

• Ideeënpagina: Burgers kunnen voorstellen indienen voor projecten of activiteiten die passen bij de doelen van de Stichting. Bijvoorbeeld een nieuw Ubuntu-leertraject, een locatie suggereren voor een woongemeenschap, of een aanwending van de waardemunt voorstellen. Andere gebruikers kunnen deze ideeën bekijken, er op reageren en endorsen.
• Consultaties en peilingen: Bij belangrijke beslissingen of thema’s kan het Bestuur (of Raad van Waarden) via het platform vragen om input van de gemeenschap. Bijvoorbeeld: “Welke waarde moet komend jaar extra aandacht krijgen?” of “Wat vindt u belangrijk in de opzet van een Ubuntu Academy in uw regio?”. Burgers kunnen dan stemmen of een korte vragenlijst invullen. Dit proces vergroot de legitimiteit en zorgt voor frisse inzichten.
• Stemmodule voor Waardenverkiezing: (Zie verderop voor uitleg Waardenverkiezing) Het platform beschikt over een beveiligde stemmodule waarmee geregistreerde deelnemers jaarlijks hun stem kunnen uitbrengen tijdens de Waardenverkiezing, bijvoorbeeld om prioriteiten te kiezen of personen te verkiezen in een rol.

De inzet van digitale middelen is cruciaal om een grote en diverse groep mensen te bereiken. Digitale participatie heeft als voordeel dat mensen ongeacht tijd en plaats kunnen meedoen, wat de drempel verlaagt (movisie.nl). Iemand die niet fysiek naar een vergadering kan, kan toch online input leveren. Hierdoor bereiken we vaak ook nieuwe groepen die bij traditionele inspraak ondervertegenwoordigd zijn (movisie.nl). Tegelijk beseffen we dat niet iedereen digitaal vaardig is of toegang heeft; om inclusiviteit te bewaken zal de Stichting hybride vormen van participatie aanbieden. Dat betekent onder meer: naast het online platform komen er fysieke bijeenkomsten (inloopavonden, dialoogtafels, waardencafés in de Ubuntu Academies of buurthuizen) waar mensen analoog kunnen meepraten. In gemeenschappen waar digitale deelname laag is, werken we samen met lokale organisaties om mensen te ondersteunen bij online meedoen (denk aan een steunpunt in een bibliotheek waar men geholpen wordt om het platform te gebruiken). Alle online informatie zal bovendien in begrijpelijke taal en waar relevant in meerdere talen beschikbaar zijn, om zoveel mogelijk burgers te bereiken. Hiermee volgt de Stichting de beste praktijken voor inclusieve burgerparticipatie, waarbij maatwerk en combineren van online/offline essentieel is (movisie.nl).

Jaarlijkse Waardenverkiezing: Eén van de hoogtepunten van het participatieproces is de jaarlijkse Waardenverkiezing. Dit is een innovatief instrument om burgers rechtstreeks te betrekken bij de koers van de Stichting:

• Tijdens de Waardenverkiezing – die bijvoorbeeld elke herfst plaatsvindt – krijgen alle geregistreerde deelnemers (betrokken burgers, vrijwilligers, partners, etc.) de kans om te stemmen over bepaalde keuzes. Dit kan elk jaar een ander onderwerp zijn, afhankelijk van de behoefte. Bijvoorbeeld: in jaar 1 zou men kunnen stemmen welke van de drie kernprogramma’s extra aandacht/fondsen moet krijgen in het volgende jaar (als peiling voor prioritering). In een ander jaar kan een stemming gehouden worden over concrete projectopties (bijv. drie genomineerde initiatieven voor fondsfinanciering die extra steun kunnen krijgen). Ook wordt overwogen om via de Waardenverkiezing een deel van de Raad van Waarden te legitimeren: zoals eerder genoemd kan een burgerlid verkozen worden, of de hele samenstelling van de Raad kan ter adviserende goedkeuring aan de achterban worden voorgelegd.
• De Waardenverkiezing fungeert tevens als feedbackmoment. In aanloop ernaartoe publiceert de Stichting een toegankelijke voortgangsrapportage (waardenverslag) zodat kiezers geïnformeerd zijn. Tijdens een eventueel fysiek evenement rondom de Waardenverkiezing (een jaarcongres of festival van de Stichting) kunnen projectresultaten worden gepresenteerd en kunnen burgers in debat met bestuurders en de Raad van Waarden over het gevoerde en te voeren beleid.
• De stemming zelf verloopt eerlijk en anoniem via de stemmodule in het digitale platform. De SSI-infrastructuur zorgt ervoor dat elke persoon slechts eenmaal kan stemmen (fraudepreventie) terwijl privacy gewaarborgd is. Een onafhankelijke notaris of toezichthouder (bijvoorbeeld een lid van de RvW) kan toezicht houden op het proces om integriteit te verzekeren.
• De uitslag van de Waardenverkiezing is richtinggevend voor het beleid. Hoewel formeel het Bestuur besluit en de RvW toezicht houdt, heeft de stem van de participerende gemeenschap groot gewicht. In de praktijk zal de Stichting toezeggen dat zij de uitkomst overneemt tenzij er zwaarwegende redenen zijn dit niet te doen (in welk geval die redenen publiekelijk worden toegelicht). Dit komt neer op een vorm van directe democratie binnen de scope van onze organisatie.

Door deze jaarlijkse cyclus ontstaat een levendig proces van co-creatie tussen de Stichting en de samenleving. Burgers voelen zich mede-eigenaar van de missie, wat past bij de waarden van samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheid. Dit mechanisme is uniek in de filantropische sector en sluit aan bij hedendaagse initiatieven voor open overheid en democratische vernieuwing. Het geeft uitvoering aan het ideaal dat beleid niet top-down moet zijn, maar samen met de gemeenschap vorm krijgt.

Bescherming persoonsgegevens: Het moge duidelijk zijn dat bij digitale participatie en stemprocessen persoonsgegevens verwerkt worden (zoals naam, email, eventueel leeftijd/woonplaats voor statistieken). De Stichting neemt hierom uitgebreide maatregelen in het kader van de AVG. Een gedetailleerd privacyreglement wordt opgesteld. Hierin staat o.a. dat gegevens alleen voor participatiedoeleinden gebruikt worden, goed beveiligd zijn, en dat deelnemers het recht hebben op inzage/wijziging/verwijdering van hun data. Er wordt minimaal één Functionaris Gegevensbescherming aangesteld of extern ingehuurd om toe te zien op naleving. Tevens wordt bij de bouw van het platform gelet op privacy by design en privacy by default (standaard zo min mogelijk data vragen en opslaan). De Autoriteit Persoonsgegevens kan desgewenst om advies gevraagd worden bij innovatieve onderdelen (zoals de koppeling met SSI en waardemunt, om zeker te stellen dat dit AVG-proof is). Deze waarborgen zijn niet alleen juridisch verplicht, maar sluiten ook perfect aan bij de waarde zorg: wij zorgen ook voor het digitaal welzijn en de rechten van onze deelnemers.

Communicatie en inclusie: Burgerparticipatie gaat niet alleen om tools, maar ook om cultuur en communicatie. De Stichting committeert zich aan een open communicatiecultuur. Belanghebbenden kunnen laagdrempelig contact opnemen (er komt bv. een online forum of chatmogelijkheid voor vragen, en fysieke spreekuren als onderdeel van de academies of communities). Kritiek en suggesties worden gezien als waardevolle input. Specifieke aandacht gaat uit naar het betrekken van groepen die traditioneel minder participeren: jongeren, mensen met lagere inkomen of taalbarrières, migrantenachtergrond, ouderen, etc. Hiervoor zal de Stichting samenwerken met lokale sleutelpersonen en organisaties (bijv. jongerenwerk, migrantenorganisaties, ouderenbonden) en eventueel aangepaste werkvormen hanteren (zoals bijeenkomsten in eenvoudige taal, gebruik van visuals, inschakelen van tolken indien nodig). Het doel is een inclusieve beweging waarin elke burger zich uitgenodigd voelt bij te dragen.

Samengevat borgt de Stichting via digitale en analoge wegen dat de stem van de burger wezenlijk meeweegt. Participatie is geen window dressing maar verankerd in de besluitvorming (bijvoorbeeld via de Waardenverkiezing en een gekozen vertegenwoordiger in de Raad van Waarden). Dit is in lijn met de trend dat beleid pas effectief en legitiem is als het samen met de doelgroep wordt gemaakt. We verwachten dat deze aanpak niet alleen de kwaliteit van onze projecten verhoogt (immers, lokale kennis en behoefte wordt beter begrepen), maar ook het maatschappelijk draagvlak en vertrouwen enorm versterkt. Het sluit naadloos aan bij onze kernwaarde samenwerking: samen doen, samen beslissen, samen verantwoordelijkheid dragen.

Maatschappelijke Impact en Jaarlijkse Evaluatie

Het succes van de ingezette €100 miljoen moet uiteindelijk worden afgemeten aan de maatschappelijke impact die we bereiken. Daarom implementeert de Stichting een stelsel van monitoring en evaluatie, om jaarlijks (en tussentijds) de voortgang te meten, te leren van ervaringen en indien nodig bij te sturen. In deze sectie beschrijven we hoe we impact definiëren, welke indicatoren we hanteren, en hoe de jaarlijkse evaluatiecyclus eruitziet, inclusief externe verslaglegging.

Impactdefinitie: Onder maatschappelijke impact verstaat de Stichting de daadwerkelijke verbeteringen in samenleving en individuen die door onze interventies teweeg worden gebracht, in lijn met onze waarden. Dit gaat verder dan het simpelweg afvinken van uitgevoerde activiteiten of output. We kijken naar outcomes en impact: heeft ons programma bijgedragen aan meer bewustzijn, meer sociale cohesie, betere levensomstandigheden? Zijn er positieve veranderingen in houding, gedrag of zelfs beleid waarneembaar? Hierbij houden we zowel kwantitatieve maatstaven (cijfers) als kwalitatieve inzichten (ervaringen, verhalen) in het oog.

Key Performance Indicators (KPI’s): Aan elk kernprogramma zijn meetbare doelen gekoppeld. Enkele voorbeelden van KPI’s per programma:

• Onderwijs & Bewustwording: aantal opgerichte Ubuntu Academies; aantal deelnemers dat de trainingen heeft voltooid; tevredenheidspercentage van deelnemers; stijging in gemeten kennis of houding (via voor- en nametingen) t.a.v. sociale waarden; bereik (aantal bezoekers van events, volgers online content); aantal partnerships met scholen/organisaties; evt. media-aandacht gegenereerd rondom waarden-discussies.
• Woon- & Leefgemeenschappen: aantal gerealiseerde wooneenheden in coöperatief beheer; aantal bewoners; diversiteit van bewoners (mix van oud/ jong / achtergrond); mate van energie-neutraliteit (kWh opgewekt vs verbruikt, CO2-besparing); aantal zorginitiatieven binnen de gemeenschap (bv. wekelijkse activiteiten, hulpvragen die opgepakt zijn); tevredenheid bewoners (gemeten via jaarlijkse enquête); sociaal klimaat (bijv. % dat minstens 5 buren bij naam kent, of participatiegraad in gezamenlijke activiteiten); eventuele wachtlijst of interesse van buiten (indicatie van schaalpotentieel).
• Instituut, Fonds & Waardemunt: aantal publicaties of adviezen van het Instituut; deelname aan (inter)nationale debatten over waarden; grootte van het maatschappelijk fonds (vermogen en aantal projecten gesteund); impact van gesteunde projecten (per project eigen KPIs, zoals aantal begunstigden of behaalde doelen); aantal circulerende waardemunten en aantal gebruikers; gebruiksfrequentie van de waardemunt (transacties per maand); mate van acceptatie/waardering voor de munt concept (tevredenheidsonderzoek onder gebruikers); eventuele replicatie van het muntconcept door andere organisaties (als teken van inspirerend voorbeeld).

Deze KPIs worden bij de start van elk project verfijnd en vastgelegd in een monitoringplan. Belangrijk is dat we niet alleen output (bv. 100 mensen getraind) meten maar ook proberen effect te meten (bv. gedragsverandering, gemeenschapsgevoel). Dit doen we door bijvoorbeeld na een academietraject deelnemers te vragen of ze nu meer vrijwilligerswerk doen of anders in hun organisatie acteren. Of in een woongemeenschap, door te meten of bewoners zich gelukkiger en veiliger voelen vergeleken met voorheen.

Data-verzameling: De Stichting zal professionele evaluatiemethoden toepassen. Dit omvat:

• Enquêtes & interviews: Jaarlijks worden gestructureerde vragenlijsten uitgezet onder deelnemers/bewoners/partners om hun ervaringen en zicht op verandering te peilen. Daarnaast kwalitatieve interviews en focusgroepen voor diepgang.
• Observatie & administratie: We houden tellerregistraties bij (bv. aantal events, opkomst, aantal hulpacties in community via logboek). In de digitale systemen (participatieplatform, waardemunt) kunnen geanonimiseerde gebruiksstatistieken worden gemonitord.
• Extern onderzoek: Waar mogelijk betrekken we kennisinstellingen. Bijvoorbeeld, we kunnen een universitaire onderzoeker vragen om de sociale cohesie in onze woonprojecten te onderzoeken pre- en post-interventie, of een impactanalyse te doen van de waardemunt (mogelijk in de vorm van Social Return on Investment berekening, of vergelijkende studie).
• Benchmarking: We vergelijken onze resultaten indien zinvol met bestaande data of andere initiatieven (bv. welzijnscijfers van gemeente, of andere woonprojecten) om onze relatieve impact te zien.

Jaarlijkse evaluatiecyclus: Aan het eind van elk kalenderjaar (laatste kwartaal) wordt intern een evaluatieproces doorlopen. Het Bestuur verzamelt de data van dat jaar en stelt een concept Jaarlijks Impact Evaluatieverslag op, waarin per programma de voortgang tegen de doelen wordt beschreven. Hierin worden ook eventuele afwijkingen toegelicht: zijn we op schema, hebben we minder of meer bereikt dan gepland, en waarom? Welke obstakels of meevallers traden op? Dit conceptverslag wordt voorgelegd aan zowel de Raad van Waarden als ter inzage/bespreking aan representanten van de burgerparticipanten (bijv. tijdens een bijeenkomst of via het platform voor commentaar). De RvW beoordeelt het verslag kritisch en voegt desgewenst een eigen waardereflectie toe. Vervolgens wordt het verslag openbaar gemaakt samen met de jaarrekening, als onderdeel van het jaarverslag.

Leren en bijsturen: Evaluatie is niet slechts afvinken, maar vooral een leermoment. Op basis van de bevindingen zal het Bestuur in samenspraak met de RvW actie ondernemen: doelen bijstellen waar nodig, of strategie aanpassen. Bijvoorbeeld, als zou blijken dat een Ubuntu Academy minder deelnemers trekt in een bepaalde regio, onderzoeken we de oorzaken en passen we wervingsstrategieën aan (of verplaatsen de locatie). Of als de waardemunt weinig gebruikt wordt door onduidelijkheid, dan herzien we de communicatie of technologie. Dit principe van adaptief management zorgt dat we wendbaar blijven en de effectiviteit maximaliseren.

Tussentijdse evaluaties: Naast de grote jaarevaluatie zijn er per project ook tussentijdse evaluaties (zoals halverwege een opleidingsprogramma een feedbackronde, of bij oplevering van een woonproject een evaluatie van het bouwproces en bewonerstewarding). Cruciale momenten (milestones) worden zo geborgd met reflectie. En zoals eerder genoemd, rond jaar 3 komt er een uitgebreidere midterm evaluatie (mogelijk uitgevoerd door een externe partij voor objectiviteit) om koers te houden richting 2030.

Maatschappelijke verantwoording: Impactcijfers en verhalen zullen actief gedeeld worden met de buitenwereld. Niet alleen via formele jaarverslagen, maar ook via toegankelijke infographics, community-bijeenkomsten en social media. We willen dat het brede publiek ziet wat er met het geld bereikt wordt: concrete mensen en gemeenschappen die profiteren. Dit vergroot de legitimiteit en stimuleert wellicht anderen om ook bij te dragen (financieel of qua inzet) aan onze missie. Bovendien draagt het delen van resultaten bij aan kennisopbouw: successen én lessen van de Stichting kunnen nuttig zijn voor andere organisaties of overheden met soortgelijke doelen.

Kwaliteit en ethiek van evaluatie: We waken ervoor dat evalueren op impact niet ontaardt in het louter najagen van cijfers. Onze waarden moeten ook hierin doorklinken. Daarom zullen we participatieve evaluatiemethoden hanteren, waarbij de stem van de doelgroep centraal staat (bijv. verhalen van bewoners over wat het wonen voor hen betekent, diepte-interviews met jongeren van de academie over hoe hun perspectief veranderde). Deze storytelling geeft de cijfers ziel en is net zo belangrijk om te bepalen of we werkelijk verschil maken.

Kortom, de Stichting hanteert een professioneel en waarden-gedreven evaluatiekader: meten, verantwoorden en leren. Dit sluit aan bij de behoefte van toezichthouders en donoren aan inzicht in effectiviteit, én bij onze interne drive om continu te verbeteren. Op deze manier zorgen we dat elke euro zo veel mogelijk liefde, samenwerking en zorg teruggeeft aan de samenleving, en dat we transparant kunnen aantonen hoe en in welke mate dat gebeurt.

Slotwoord van de Initiatiefnemer

Lieve lezer,

Toen wij enige jaren geleden de eerste stenen legden van De Kamer van Sociale Waarden, hadden we een droom – een droom van een samenleving waar menselijke waarden boven cijfers staan, waar we elkaar weer zien en vertrouwen. Vandaag, nu wij de hoeders mogen zijn van een schenking van ongekende omvang, voel ik een diepe dankbaarheid en nederigheid. €100 miljoen is niet slechts een bedrag; het is een symbool van vertrouwen in de kracht van liefde, samenwerking en zorg. Het is aan ons allen om dat vertrouwen te beantwoorden met daden die ertoe doen.

In de afgelopen pagina’s heeft u onze plannen gelezen – plannen om te onderwijzen, om huizen te bouwen, om nieuwe systemen te creëren. Maar laat duidelijk zijn: deze plannen gaan uiteindelijk niet over geld of stenen of systemen. Ze gaan over mensen. Over het kind dat dankzij een Ubuntu Academy leert geloven in een liefdevolle wereld. Over de oudere die in een warme woongemeenschap zijn laatste jaren in waardigheid en gezelschap slijt in plaats van eenzaamheid. Over de vrijwilliger wiens stille inzet eindelijk erkend wordt als een waardemunt in onze nieuwe economie van het hart.

Wij staan met dit initiatief op de schouders van vele dromers en doeners vóór ons. Wat wij nu doen, doen we samen. Samen met u – de burger, de partner, de criticus, de hoopvolle. Dit beleidsdocument is een uitnodiging. Een uitnodiging om deel te nemen aan een avontuur dat ons allemaal aangaat. Een uitnodiging aan de overheid om ruimte te geven aan innovatie en menselijkheid. Aan toezichthouders om niet alleen op de letter maar ook op de geest te letten. Aan ieder individu om zijn of haar unieke bijdrage in te brengen. Ons motto “Ik ben omdat wij zijn” is daarbij geen loze kreet, maar een dagelijkse opdracht: zonder u, zonder jou, zonder elkaar, zijn wij niets.

Stelt u zich eens voor: over vijf jaar, wanneer we terugkijken, zien we hopelijk niet alleen dat het geld goed besteed is, maar vooral dat het levens heeft geraakt. Dat het kind, de oudere, de vrijwilliger uit mijn voorbeelden geen ficties zijn maar gezichten die we kennen. Dat onze kleine kamer van sociale waarden is uitgegroeid tot een huis, een thuis, misschien wel een hele beweging waarin velen plaatsnemen. Dat de taal van waarden, van compassie en rechtvaardigheid, net zo vanzelfsprekend is geworden als de taal van economie nu.

Ik besef terdege dat wat we nastreven ambitieus is. Er zullen ongetwijfeld hindernissen zijn en niet alles zal meteen zo uitpakken als gehoopt. Maar laten we moed putten uit het besef dat dit plan geworteld is in het beste van de menselijke geest. Met liefde als kompas kunnen we dwalen, maar nooit echt verkeerd gaan. Met samenwerking overbruggen we de grootste kloven. En met zorg genezen we wonden die onzichtbaar waren.

Namens de Stichting en vanuit het diepst van mijn hart dank ik u voor uw aandacht en ondersteuning. Laten we samen geschiedenis schrijven – een geschiedenis waarin toekomstige generaties zullen zeggen: er was een moment in 2025 dat mensen opstonden en kozen voor waarden. En die keuze heeft de wereld een beetje mooier gemaakt.

Met hoop en waardering,

Alexander Groenheide, initiatiefnemer Stichting De Kamer van Sociale Waarden

Hieronder een aangepaste lijst van bronnen met werkende URL’s waar mogelijk:

---

📚 Bronnen en Referenties

Wetenschappelijke / academische bronnen

1. “Ubuntu philosophy, values, and principles: An opportunity to do social work differently” — J. Munnik & E. Owuor
   URL: https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/14680173241312749 (SAGE Journals)
2. “Ubuntu: An African Philosophy of Community and Humanity” — (The GoToGuy)
   URL: https://www.thegotoguy.co.za/post/ubuntu-an-african-philosophy-of-community-and-humanity (The Go-To Guy)
3. “Ubuntu (philosophy)” — New World Encyclopedia
   URL: https://www.newworldencyclopedia.org/entry/Ubuntu_%28philosophy%29 (newworldencyclopedia.org)
4. “Ubuntu: The African Philosophy About Making People More Human” — Springer (Recovering the Wealth of Our Humanness)
   URL: https://link.springer.com/rwe/10.1007/978-981-19-1612-0_56-1 (SpringerLink)
5. “Ubuntu conference – Africa Social Work” (PDF)
   URL: https://africasocialwork.net/wp-content/uploads/2021/08/ubuntu-conference-university-of-colorado-boulder.pdf (africasocialwork.net)

---

Journalistieke / media-artikelen met werkende URL’s

6. “New Models for Collective Housing” — ArchDaily
   URL: https://www.archdaily.com/973379/new-models-for-collective-housing
   Beschrijving: Verkenning van hedendaagse collectieve woonvormen die inspelen op veranderende woonbehoeften en duurzame gemeenschappen. (ArchDaily)
7. “Cooperative Housing: A Social and Sustainable Model” — WellWo
   URL: https://wellwo.net/en/cooperative-housing-a-social-and-sustainable-model/
   Beschrijving: Uitleg en voorbeelden van coöperatief wonen als alternatief voor reguliere vastgoedmodellen. (wellwo.net)
8. “Collaborative Housing | URBACT” — URBACT
   URL: https://urbact.eu/collaborative-housing
   Beschrijving: Europees overzicht van participatieve woonconcepten, their rol in stadsontwikkeling en beleidswetgevingen. (urbact.eu)
9. “Cooperative Housing: A Community-Led Solution to Urban Challenges” — Transition Pathways / EU platform
   URL: https://transition-pathways.europa.eu/pse/best-practices/cooperative-housing-community-led-solution-urban-challenges
   Beschrijving: Praktijkvoorbeelden van coöperatief wonen als antwoord op betaalbaarheid, cohesie en duurzaamheid. (transition-pathways.europa.eu)
10. “Collective Housing in Belgium and the Netherlands: A Comparative Analysis” — TU Delft / Universiteit Antwerpen (PDF)
    URL: https://research.tudelft.nl/files/116184344/UP_7_1_Collective_Housing_in_Belgium_and_the_Netherlands_A_Comparative_Analysis.pdf
    Beschrijving: Academische analyse van collectieve woonprojecten in België en Nederland, hun ontwikkelingscontext en praktijk. (TU Delft Research Portal)

---

Juridische / beleids-/wetbronnen

11. Wet bestuur en toezicht rechtspersonen (WBTR) — Wetten.nl
    URL: https://wetten.overheid.nl/BWBR0044657/2021-07-01 (Wetten.nl)
12. Informatieblad Wet bestuur en toezicht rechtspersonen — Rijksoverheid
    URL: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/brochures/2021/06/15/informatieblad-wet-bestuur-en-toezicht-rechtspersonen (Rijksoverheid)
13. De Wet bestuur en toezicht rechtspersonen (WBTR) – Stibbe (PDF)
    URL: https://www.stibbe.com/sites/default/files/2022-07/2021_WBTR_E_BOOKv2_12166.PDF (Stibbe)
14. Statuten aanpassen aan WBTR — WBTR-programma
    URL: https://wbtr.nl/statuten-aanpassen-aan-wbtr/ (WBTR-programma)
15. Wet bestuur en toezicht rechtspersonen — NOV
    URL: https://www.nov.nl/themas/wettenenregels/wenr-inzicht/2497725.aspx?t=WBTR–Wet-Bestuur-en-Toezicht-Rechtspersonen (NOV – Platform Vrijwillige Inzet)

---