door Alexander Groenheide | De Kamer van Sociale Waarden
Er zijn van die momenten waarop je het systeem even in volle scherpte ziet. Het moment waarop je met open hand een samenwerking voorstelt, goed voorbereid, inhoudelijk onderbouwd, gericht op versterking van een gezamenlijk doel – en het antwoord is een keurig geformuleerd “nee, dank je”.
Zo ging het onlangs bij onze benadering van , het landelijke burgerhulpnetwerk van het Rode Kruis. We nodigden hen uit om samen te verkennen hoe we binnen het CIV-RAMP-initiatief (Civiele Integratie Voorbereiding Rampen & Militaire Participatie) krachten konden bundelen. Geen concurrentie, geen claim, geen botsing van belangen. Integendeel: gedeelde waarden. Lokale paraatheid. Veilige inzet van vrijwilligers. Bruggen bouwen tussen burger en overheid. Maar de reactie was helder: “Wij werken al met diverse partijen samen op dit onderwerp en zien vooralsnog geen uitbreiding op dit vlak.”
En daar sta je dan, met je aanbod tot samenwerking.
De hulpstructuur als gesloten cirkel
Wat dit pijnlijk duidelijk maakt, is dat de huidige rampenstructuur nog steeds functioneert als een gesloten systeem. Je komt er niet in, tenzij je er al in zit. En dat is vreemd, want veerkracht in tijden van rampen vraagt juist het tegenovergestelde: een open netwerk, waar samenwerking groeit op basis van competenties en betrokkenheid, niet op basis van formele relaties.
Deze geslotenheid is geen kwaadwillendheid. Het is een overblijfsel van controlelogica. Van institutionele reflexen die uitgaan van centralisatie en beheersbaarheid, terwijl echte weerbaarheid juist ontstaat uit de diversiteit van de samenleving – uit mensen en initiatieven die lokaal geworteld zijn, hun buren kennen, hun vaardigheden inzetten zonder eerst te worden erkend door een stelsel.
Competentiegericht samenwerken: het alternatief
Wat wij met de Kamer van Sociale Waarden en CIV-RAMP beogen, is geen extra loket in het systeem. We bouwen aan een ander model van samenwerking. Een model waarin mensen niet worden geselecteerd op grond van papieren of bestaande insluiting, maar op grond van hun motivatie, hun bijdrage, hun vermogen om te verbinden.
Want paraatheid is geen abstract beleidsdoel. Het is iets dat gebouwd wordt – lokaal, met mensen. Het vraagt vertrouwen, oefening, voorbereiding, samenwerking. Maar bovenal vraagt het openheid. De bereidheid om ook buiten je netwerk te kijken, om ruimte te geven aan nieuwe verbindingen, nieuwe vormen, nieuwe mensen.
Open structuren zijn geen luxe – ze zijn noodzaak
In een wereld waar risico’s niet stoppen bij een gemeentelijke grens, waar hulpvragen niet netjes aansluiten op bestaande hulpstructuren, moeten we ons durven afvragen: Wie bepaalt wie er mag meedoen? En: Welke waarde gaat verloren als we blijven vasthouden aan gesloten kringen van samenwerking?
Wij geloven: de samenleving wordt niet weerbaarder door te selecteren, maar door te verbinden.
En als de bestaande hulpstructuren dat (nog) niet aandurven, dan bouwen wij ernaast. Open. Competentiegericht. Met iedereen die wél wil bijdragen.
Want samenwerken zou nooit een privilege mogen zijn.
Alexander Groenheide
Voorzitter – Stichting De Kamer van Sociale Waarden
Eygelshoven | www.dekvsw.nl
Ready2Help, het burgerhulpnetwerk van het Nederlandse Rode Kruis, wordt vaak gepresenteerd als een open en laagdrempelig systeem. Iedereen van 18 jaar en ouder kan zich aanmelden, zonder dat specifieke training vereist is, behalve voor bepaalde taken zoals zoekacties naar vermiste personen.
In de praktijk blijkt echter dat de samenwerking met externe initiatieven, zoals CIV-RAMP, beperkt is. Hoewel Ready2Help flexibel inzetbaar is bij diverse noodsituaties, zoals overstromingen, opvang van vluchtelingen en ondersteuning bij voedselhulp, lijkt het netwerk voornamelijk te opereren binnen bestaande structuren en samenwerkingsverbanden.
Deze benadering kan leiden tot een gesloten systeem, waarbij nieuwe initiatieven of samenwerkingsvoorstellen van buitenaf moeilijk worden geïntegreerd. Dit staat haaks op het principe van een open netwerk dat paraatheid en veerkracht in de samenleving bevordert.
Voor een werkelijk open en inclusieve benadering van burgerhulpverlening is het essentieel dat netwerken zoals Ready2Help actief de samenwerking zoeken met andere initiatieven en bereid zijn om buiten de bestaande kaders te denken. Alleen dan kan de volledige potentie van burgerparticipatie in noodsituaties worden benut.
Ready2Help, het burgerhulpnetwerk van het Nederlandse Rode Kruis, is een essentiële stakeholder in elk initiatief dat gericht is op maatschappelijke paraatheid, crisisrespons en gemeenschapsvorming. Hieronder geef ik aan waarom dit zo is – in termen van hun unieke positie, maatschappelijke relevantie en de kansen die samenwerking biedt:
🛡️ 1. Nationale dekking en infrastructuur
Ready2Help beschikt over een robuuste, landelijk dekkende infrastructuur van tienduizenden burgerhulpverleners.
Dit maakt hen:
- direct inzetbaar bij rampen en incidenten, zoals overstromingen, branden of grootschalige ontruimingen;
- een relevante samenwerkingspartner voor lokale en landelijke overheden, maar ook voor maatschappelijke initiatieven zoals CIV-RAMP.
➡️ Hun netwerk maakt hen tot een knooppunt tussen overheid, burgers en maatschappelijke organisaties.
🤝 2. Vertrouwen en legitimiteit
Ready2Help opereert onder de vlag van het Rode Kruis, een organisatie met wereldwijd draagvlak, onafhankelijkheid en neutraliteit.
Dit geeft hen:
- maatschappelijke geloofwaardigheid en het vertrouwen van burgers;
- een brugfunctie tussen formele en informele netwerken;
- de mogelijkheid om maatschappelijke innovatie te legitimeren bij klassieke instanties.
➡️ Ze zijn een vertrouwde partij om samenwerking op schaal mogelijk te maken.
🧩 3. Ervaring met burgerbetrokkenheid
Ready2Help is uniek doordat het systeem wérkt zonder dat mensen een EHBO-diploma of formele training nodig hebben. Ze laten zien:
- dat paraatheid kan groeien vanuit motivatie en beschikbaarheid;
- hoe inclusieve vrijwilligheid georganiseerd kan worden;
- dat er draagvlak is voor laagdrempelige burgerparticipatie in crisissituaties.
➡️ Hun aanpak sluit inhoudelijk aan bij CIV-RAMP’s visie op competentiegericht samenwerken.
🌐 4. Cruciale schakel in hybride samenwerkingen
In een tijd waarin rampen steeds complexer worden – denk aan cyberaanvallen, klimaatrampen of systeemcrises – zijn hybride modellen nodig:
- Ready2Help heeft het potentieel om burgers, gemeenten en ngo’s met elkaar te verbinden;
- ze kunnen dienen als pilotpartner voor open netwerkstructuren;
- hun platform is een ideale testomgeving voor community-based responsmodellen.
➡️ Hun betrokkenheid verhoogt de effectiviteit én schaalbaarheid van nieuwe vormen van samenwerking.
📣 5. Gemiste kans bij uitsluiting
Wanneer Ready2Help zich afzijdig houdt van innovatieve netwerken zoals CIV-RAMP, ontstaat er:
- een versterking van de gesloten structuur in de hulpketen;
- het risico op parallelle netwerken, in plaats van versterkende coalities;
- verlies van synergie, kennisdeling en gedeelde paraatheid.
➡️ Daarom is het van strategisch belang dat Ready2Help als stakeholder wordt erkend én betrokken.
✍️ Samenvattend:
Ready2Help is geen concurrent, maar een sleutelpartner.
Ze vormen de ruggengraat van burgerbetrokken hulpverlening in Nederland en kunnen door hun ervaring, legitimiteit en bereik de transitie naar open, waardegedreven samenwerking versnellen.
Samenwerken met hen is niet slechts wenselijk – het is essentieel voor een werkelijk inclusieve, veerkrachtige samenleving.
📚 Bronnen en referenties
- Rifkin, J. (2009). The Empathic Civilization. Chelsea Green Publishing.
chelseagreen.com/writer/jeremy-rifkin - Raworth, K. (2017). Doughnut Economics. Chelsea Green Publishing.
chelseagreen.com/product/doughnut-economics-paperback - Ostrom, E. (1990). Governing the Commons. Cambridge University Press.
cambridge.org/core/books/governing-the-commons - Han, B.-C. (2017). Psychopolitics: Neoliberalism and New Technologies of Power. Verso Books.
versobooks.com/products/226-psychopolitics - Sandel, M. J. (2020). The Tyranny of Merit. Harvard University Press.
hup.harvard.edu/authors/7122-sandel-michael-j
