In een tijdperk waarin informatie en beelden sneller dan ooit worden gedeeld, stuiten non-profitorganisaties en individuen regelmatig op een delicate balans tussen het beschermen van auteursrecht en het dienen van het algemeen belang. De vraag wanneer het gerechtvaardigd is om auteursrechtelijk beschermd materiaal te publiceren zonder expliciete toestemming van de rechthebbende, blijft een juridisch en ethisch uitdagend terrein. Het is echter van cruciaal belang om te begrijpen dat er wettelijke kaders bestaan die in bepaalde gevallen ruimte bieden voor dergelijke publicaties, vooral als het gaat om maatschappelijke belangen.
Het Algemeen Belang als Richtlijn
Het publiceren van auteursrechtelijk beschermd materiaal zonder toestemming kan in strijd lijken met het auteursrecht, maar in situaties waar het algemeen belang op het spel staat, kan dit soms gerechtvaardigd zijn. Non-profitorganisaties die zich bezighouden met zaken als mensenrechten, milieu, en publieke gezondheid, kunnen bijvoorbeeld afbeeldingen of documenten nodig hebben om hun boodschap kracht bij te zetten of om misstanden aan het licht te brengen. In dergelijke gevallen kan het recht om belangrijke informatie te delen zwaarder wegen dan de bescherming van auteursrechten.
Wetgeving die Publicaties Beschermt
In veel rechtsgebieden, inclusief Nederland, zijn er specifieke wetten en uitzonderingen die non-profitorganisaties en natuurlijke personen beschermen wanneer zij auteursrechtelijk beschermd materiaal publiceren met het oog op het algemeen belang.
Auteurswet (Nederland)
De Nederlandse Auteurswet bevat verschillende bepalingen die uitzonderingen bieden op het auteursrecht, vooral wanneer publicatie noodzakelijk is voor onderwijs, wetenschappelijk onderzoek, of nieuwsverslaggeving. Artikelen 15, 16 en 17 van de Auteurswet bieden onder meer mogelijkheden voor het citeren van werken, het gebruik van werken in nieuwsberichten, en gebruik voor educatieve doeleinden zonder dat daarvoor toestemming van de rechthebbende nodig is.
Fair Use en Fair Dealing
In landen zoals de Verenigde Staten biedt de Fair Use-doctrine non-profitorganisaties een wettelijke basis om auteursrechtelijk beschermd materiaal te gebruiken, mits dit gebeurt voor doeleinden zoals kritiek, commentaar, nieuwsverslaggeving, onderwijs, of onderzoek. De doctrine houdt rekening met het doel van het gebruik, de aard van het werk, de hoeveelheid van het gebruikte materiaal, en de impact op de marktwaarde van het werk. Non-profitorganisaties kunnen vaak een sterkere claim maken op Fair Use, omdat hun activiteiten doorgaans niet-commercieel zijn en gericht op het dienen van de samenleving.
In het Verenigd Koninkrijk en andere Commonwealth-landen biedt de Fair Dealing-regelgeving vergelijkbare bescherming, waarbij non-profitgebruik voor specifieke doeleinden als “eerlijke praktijk” kan worden beschouwd.
Berner Conventie en Internationale Verdragen
De Berner Conventie voor de bescherming van werken van letterkunde en kunst biedt landen ruimte om uitzonderingen en beperkingen op auteursrechten toe te staan in specifieke gevallen, zoals voor onderwijs en onderzoek. Non-profitorganisaties die werkzaam zijn in sectoren zoals educatie of humanitaire hulp kunnen in sommige gevallen aanspraak maken op deze uitzonderingen.
Daarnaast bieden verdragen zoals de TRIPS-overeenkomst (Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights) een kader waarin landen beperkingen kunnen invoeren die het algemeen belang dienen, zoals het toegankelijk maken van informatie voor educatieve doeleinden.
Grondwettelijke Bescherming
Niet te vergeten is de rol van grondwettelijke rechten zoals de vrijheid van meningsuiting en informatie, die in veel landen een juridisch kader bieden voor het publiceren van materiaal dat van publiek belang is. In Europa biedt het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) onder artikel 10 bescherming voor de vrijheid van meningsuiting, wat soms een sterk argument kan zijn voor de publicatie van auteursrechtelijk beschermd materiaal als dit noodzakelijk is voor het informeren van het publiek over belangrijke maatschappelijke kwesties.
De Grenzen van de Vrijheid
Hoewel er wettelijke uitzonderingen bestaan, betekent dit niet dat non-profitorganisaties en natuurlijke personen vrij spel hebben om auteursrechtelijk beschermd materiaal te gebruiken. Het is essentieel dat deze uitzonderingen zorgvuldig worden toegepast en dat er altijd wordt overwogen of het gebruik gerechtvaardigd is binnen de context van het doel. Het kan verstandig zijn om juridisch advies in te winnen voordat dergelijk materiaal wordt gepubliceerd, om ervoor te zorgen dat de wetgeving correct wordt nageleefd en om onnodige juridische complicaties te vermijden.
Visual Rights Group.
In het artikel “Visual Rights Group stuurt factuur voor foto’s” bespreekt Aartjan van Erkel de praktijk van Visual Rights Group, een dochteronderneming van het ANP, die facturen en dreigende brieven stuurt naar organisaties die onbedoeld auteursrechtelijk beschermde foto’s op hun websites hebben geplaatst. Veel van de getroffen organisaties, waaronder non-profits en kleine bedrijven, worden geconfronteerd met hoge boetes en juridische procedures, zelfs wanneer zij de foto’s per direct verwijderen. De aanpak van Visual Rights Group wordt bekritiseerd als intimiderend en wordt gezien als een poging om aanzienlijke bedragen te innen, zonder rekening te houden met de intenties of omstandigheden van de betrokken organisaties.
Deze praktijk roept vragen op over de balans tussen auteursrechtelijke bescherming en het recht op vrije informatie-uitwisseling, vooral wanneer het gaat om publicaties die in het algemeen belang zijn. Non-profitorganisaties, die vaak beperkte middelen hebben, worden onevenredig getroffen door deze acties, wat kan leiden tot een beperking van hun vermogen om effectief te communiceren over hun maatschappelijke doelen.
In het artikel “Trias Politica & de Fotoclaimproblematiek” wordt de praktijk van het sturen van auteursrechtclaims, zoals uitgevoerd door bedrijven als Visual Rights Group, kritisch onder de loep genomen. Het artikel bespreekt hoe deze bedrijven vaak gebruikmaken van juridische mazen in de wet om hoge schadevergoedingen te eisen van organisaties die zonder kwade intentie auteursrechtelijk beschermde afbeeldingen gebruiken. Dit leidt vaak tot aanzienlijke financiële lasten voor kleine bedrijven en non-profitorganisaties, die mogelijk geen toegang hebben tot uitgebreide juridische ondersteuning.
De auteur wijst erop dat deze claimsystemen in feite een vorm van juridisering van het auteursrecht zijn, waarbij commerciële belangen zwaarder lijken te wegen dan de rechtvaardige bescherming van auteurs. De rol van de Trias Politica (de scheiding der machten) komt hierbij ook aan bod, met een nadruk op hoe rechterlijke macht, wetgevende macht en uitvoerende macht in balans zouden moeten zijn om dergelijke misstanden te voorkomen.
Het artikel roept op tot meer redelijkheid en transparantie in de handhaving van auteursrechten, vooral wanneer het gaat om situaties waar het algemeen belang in het geding is. De huidige praktijk wordt gezien als een bedreiging voor vrije informatie-uitwisseling en een eerlijk gebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal, met name door non-profitorganisaties die vaak met beperkte middelen werken.
Conclusie
Non-profitorganisaties spelen een cruciale rol in het informeren van de samenleving en het bevorderen van het algemeen belang. Hoewel auteursrechtelijke beperkingen een uitdaging kunnen vormen, bieden de bestaande wetgeving en internationale verdragen een kader waarin het mogelijk is om auteursrechtelijk beschermd materiaal te gebruiken wanneer dit noodzakelijk is voor een hoger doel. Het is echter van belang dat deze organisaties zich bewust blijven van de grenzen van deze uitzonderingen en hun gebruik van beschermd materiaal zorgvuldig afwegen tegen de rechten van de rechthebbenden.
📚 Bronnen en Referenties
- Auteurswet (NL)
https://wetten.overheid.nl/BWBR0001886
De Nederlandse wetgeving over auteursrecht, met relevante artikelen 15 t/m 17 die uitzonderingen toelichten. - Berner Conventie
https://www.wipo.int/treaties/en/ip/berne/
Internationaal verdrag dat ruimte biedt voor onderwijs- en onderzoeksuitzonderingen. - TRIPS-overeenkomst (WTO)
https://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/27-trips_01_e.htm
Internationale kaders voor intellectuele eigendom en publieke belangen. - Artikel 10 EVRM – Raad van Europa
https://www.echr.coe.int/documents/convention_eng.pdf
Vrijheid van meningsuiting als grondrecht binnen het Europees mensenrechtenverdrag. - Aartjan van Erkel – Visual Rights Group stuurt factuur voor foto’s
https://aartjanvanerkel.nl/blog/visual-rights-group-stuurt-factuur-voor-fotos
Kritiek op de intimiderende aanpak van Visual Rights Group en de gevolgen voor kleine organisaties.
Wij kregen een vordering van 391 euro omdat wij een afbeeling hadden geupload naar de server. Deze had nooit op onze website gestaan. Het plaatje was van tros opgelicht die deze had bewerkt en totaal verschillend was t.o.v het origineel. Het is walgelijk dat deze club werkt voor het ANP. Ze werken zoals zij schrijven voor een nobel iets, nl het beschermen van het werk van fotografen maar niets is minder waar. Zij vorderen geld van nietsvermoedende burgers die ooit een keer een plaatje hebben gedownload. De benadeelde zijn meestal studenten, scholem, kleine ondernemers en sportclubs maar ook bijv bijstandmoeders die een keer een blog hebben geschreven. Gewoon schandalig dit. Er zijn kleine ondernemers die eerder voor zelfs bijns 50.000 werden aangeslagen. Kijk maar eens naar hun recensie op hun google page.
Het beste is om niet te reageren en al helemaal niet in te loggen. Op die manier kunnen ze aantonen dat je dit hebt gezien. Daarbij is elke discussie of voorstel vruchteloos, zie ook:
https://aartjan.nl/blog/visualrightsgroup-factuur/
Als het goed is, kan je aantonen, hoeveel gebruikers de afbeelding hebben gezien. Hoe lang men die afbeelding op het scherm had en hoe vaak die gebruiker er naar keek. Jou zelf en de onderzoeker mag je uitsluiten. En daarmee aantonen hoe lang je daarmee eventueel auteursrechten hebt ondermeint. Je kunt een voorstel doen, ik deed het voorstel om 50 euro als schade te vergoeden. Wat voor die afbeelding overeen kwam met 33 euro per bezoeker die de afbeelding heeft kunnen zien. Gaan ze daar niet in mee, dan is het hier boven staande verhaal wat je verder helpt. Betalen is in ieder geval niet de oplossing. Pas al je opzettelijk een afbeelding hebt gebruikt, zonder het algemene doel te dienen. Kunnen ze wat. Tot dat moment is het drijgen om je te forceren te betalen. Wat terecht is, is dan aan de rechter. Een rechtzaak initiëren kost hen rond de 1100 euro. Wat ze dus voorfinancieren. En dat geld zijn ze kwijt als ze niet met bewijzen kunnen aantonen dat jij er een aanmerkelijk en persoonlijk belang bij had.
Hier onder wat hulpmiddeltjes:
https://chatgpt.com/share/e/a5fb3ddf-db56-4b2e-a675-e3d73504546a